3rd ICTVC | Mozaix & Synthetix

Φωτογραφία: Μιλώντας για mozaix και synthetix στο 3o ΙCTVC. Φωτογραφία: Elena Stamovlassi, LNA

Το Παγκόσμιο Συνέδριο Τυπογραφίας και Οπτικής Επικοινωνίας, ICTVC που διοργανώνουν οι Εκδόσεις του Πανεπιστημίου Μακεδονίας είναι ένα γεγονός μοναδικής σημασίας για το ελληνικό design. Η διοργάνωση δεν μιμείται. Δημιουργεί. Παιδεύει. Χτίζει.
Τι εννοώ;
Τα τελευταία χρόνια, ως ελληνική κοινότητα designer, είμαστε ευτυχείς να μπορούμε να συμμετέχουμε σε πάμπολες εκδηλώσεις. Βλέπουμε πρωτοβουλίες που πριν μια δεκαετία θα έμοιαζαν αδύνατες ή απλά ένα όνειρο. Σήμερα όμως το ημερολόγιό μας είναι γεμάτο με ημερομηνίες που θα θέλαμε να προλάβουμε. Και καλά κάνουμε, εφόσον πέρα από επιβίωση αλλά και εξαιτίας αυτής χρειαζόμαστε κοινωνικοποίηση.
Για όλα τα παραπάνω όμως υπάρχει καταρχήν μια εξήγηση. Και ύστερα υπάρχει και κάποιος σκεπτικισμός.
Αν σήμερα η ελληνική κοινότητα του design βρίσκει πάμπολες ευκαιρίες μέσα στη χρονιά για να συναντηθεί και να διαλλεχθεί το οφείλει σε μονάδες, όπως τον Κλήμη Μαστορίδη ή τον Άγγελο Μπάκα. Ειδικά η Θεσσαλονίκη, που για μια δεκαετία τώρα παρουσιάζεται ως η έδρα μιας πρωτοπορίας στα σχεδιαστικά πράγματα, χρωστά απλά τα μέγιστα στους δύο αυτούς ανθρώπους. Διότι έκαναν κάτι που δεν είναι εύκολο, δεν είναι απλό και δεν είναι - δυστυχώς - σύνηθες.


O Δρ. Κλήμης Μαστορίδης στην εναρκτήρια ομιλία του στο 2ο Παγκόσμιο Συνέδριο Τυπογραφίας και Οπτικής Επικοινωνίας το 2004. Φωτό: qu1j0t3, Toby Thain

Ο Κλήμης Μαστορίδης και ο Άγγελος Μπάκας διάλλεξαν το δύσκολο δρόμο της συνεχούς ενεργής δραστηριοποίησης στη δημιουργία εκπαιδευτικών υποδομών. Κατέβαλαν το προσωπικό κόστος της ενασχόλησης για χρόνια με την εκπαίδευση, τη συγγραφή, την κριτική, την έκδοση. Καλώς ή κακώς, design χωρίς βιβλία και χωρίς σχολεία, δεν είναι δυνατόν να αναπτυχθεί. Φυσικά και χωρίς αγορά δεν γίνεται, όμως αυτή είναι ένα άλλο ζήτημα, που καλό είναι να αναπτυχθεί σε κάποια άλλη δημοσίευση.


O Άγγελος Μπάκας κατά τη δική του εισήγηση στο 3ο ICTVC. Φωτό: Δημήτρης Δημητριάδης, boxprojectimc

Οι Μαστορίδης και Μπάκας βρίσκονται πίσω από το ICTVC εδώ και πολλά χρόνια. Και βέβαια δεν δημιούργησαν μόνον αυτό. Πλήρωσαν ένα τεράστιο τίμημα συνεχούς αφιέρωσης στη γνώση και στις βάσεις. Αυτό δεν είναι απλό. Και δεν είναι σύνηθες.
Διότι εδώ μπαίνει ο σκεπτικισμός. Πολλές ακόμη εκδηλώσεις βλέπουμε στο χώρο μας. Φοβάμαι όμως πως οι περισσότερες ρέπουν προς μια κοσμικότητα και μια επιφάνεια. Καλή είναι κι αυτή, όμως χωρίς βάση γίνεται απλά ένα σημάδι γκλαμουριάς και lifestyle. Και από αυτό η Ελλάδα έχει αρκετό. Από παιδεία παρουσιάζει έλλειψη.
Έτσι, αν και η συνάντηση της ελληνικής κοινότητας σε κάθε ευκαιρία τέρπει πρόσκαιρα, η συμμετοχή της σε εκπαιδευτικά δρώμενα όπως το ICTVC ή οι παράπλευρες εκδηλώσεις των μακεδονικών (κι όχι μόνο) πυρήνων είναι εμπειρίες που χρειάζονται ίσως το χρόνο, αλλά μόλις ωριμάσουν, προσφέρουν τη σταθερότητα και τη διαύγεια.
Ας κλείσω όμως εδώ τον πρόλογο και ας περάσω στο 3ο ICTVC, όπως το βίωσα.


Ο χώρος του Πανεπιστημίου Μακεδονίας με το banner της έκθεσης Quotations. Φωτό: qu1j0t3, Toby Thain

Ήταν η δεύτερη φορά που είχα την τιμή να παρουσιάσω μια εισήγησή μου στο Συνέδριο. Το 2004 είχα επιλέξει να μιλήσω για την εκπαίδευση. Μπορείτε να δείτε εδώ το θέμα μου.
Αυτή τη φορά επέλεξα ένα ζήτημα που είναι για μένα ένα πάθος και μια συνεχιζόμενη έρευνα την τελευταία σχεδόν δεκαετία. Τα Mozaix (φωτομωσαϊκά, μωσαϊκά, ascii + text art και όχι μόνο) και τα Synthetix (συνθετικές εικόνες βασιζόμενες σε ψηφιακή παραμετροποίηση και προγραμματισμό) καταλαμβάνουν ένα μεγάλο μέρος του χρόνου μου. Είναι μια μοναχική ασχολία που ξεκίνησε από περιέργεια και κατέληξε να είναι ο τρόπος με τον οποίο βλέπω τον κόσμο. Διότι η φύση είναι ένα μωσαϊκό. Όπως και η αντίληψη. Και εκεί έρχονται οι γνώσεις που παράγονται από τα Mozaix να στηρίξουν τα βήματά μου στο σχεδιασμό.
Ο Κλήμης Μαστορίδης με είχε συμπεριλάβει στους εισηγητές του Συνεδρίου από πέρσι, περίπου τέτοια εποχή. Γνωρίζοντάς το, προγραμμάτισα μια συνεχή (σχεδόν καθημερινή) ενασχόληση με την προετοιμασία μου. Το πρόβλημα δεν ήταν το πόσα να μαζέψω. Το ζήτημα ήταν το τι να βγάλω έξω. Και βέβαια πώς θα τα χωρέσω σε 40 λεπτά ένα πάθος και μια μελέτη χρόνων. Κρατώντας πάντοτε σταθερή την πεποίθηση πως σε μια ζωντανή εισήγηση ο σύνεδρος δεν έχει το χρόνο και τη δυνατότητα της μελέτης. Χρειάζεται έτσι να να συμπυκνώσεις αλλά και να ορίσεις ένα μέγιστο αριθμό σημείων που μπορούν να εμπεδωθούν.
Ο τίτλος που έδωσα στην εισήγησή μου ήταν "Mozaix & Synthetix: Zooming in and out in nature, art and communication" και χωρίστηκε τελικά σε τέσσερα μέρη:


Ψηφιδωτό που παρουσιάζει τον Αλέξανδρο τον Μακεδώνα, 4ος αι. μ.Χ


Ψηφιδωτό του Ιησού στη Ravenna, 6ος αι. μ.Χ.

Το πρώτο θα αφορούσε την ιστορία. Τα μωσαϊκά ανήκουν στην ιστορία της ανθρώπινης δημιουργικότητας και έκφρασης εδώ και χιλιετίες. Υπάρχει μια λογική εξήγηση σε αυτό και έπρεπε να αναφερθεί. Για λόγους χρόνου, αλλά και εμπαιδευτικής πρακτικής, προσπέρασα τάχιστα τον αρχαίο κόσμο. Επικέντρωσα την εξιστόριση στην μεταβιομηχανική εποχή. Ξεκίνησα ουσιαστικά από το 1865, όπου ο κόσμος γνώρισε την γραφομηχανή. Και αυτή είναι για μένα η προσωπική τυπογραφική πρέσσα που προσφερόταν τότε. Κάτι σαν τον προσωπικό υπολογιστή σήμερα.


Πορτραίτο του Herni Chopin δημιουργημένο σε γραφομηχανή από τον Robert Morgan, 1974

Η Typewriter Art απασχόλησε ένα κομμάτι της ιστορικής αναδρομής και από εκεί πέρασα στην RTTY και ASCII Art. Ύστερα παρουσίασα τους ιστορικούς σταθμούς της computer art που επικεντρωνόταν στα μωσαϊκά. Προσέθεσα αναφορές από την παράπλευρη παραγωγή αναλογικών έργων που αντλούσαν την έμπνευση αλλά και τις συνθετικές τους βάσεις από τα halftone και τα mosaic.

To εξώφυλλο του Studies in Perception των Leon Harmon και Κen Knowlton. 1966


Salvator Dali, Lincoln in Dalavision, 1976. Αναλoγικό ψευδομωσαϊκό του Νταλί επιρρεασμένο από τo αντίστοιχο πορτρέτο του Leon Harmon.

Αφού παρουσίασα τους επιστήμονες και καλλιτέχνες που έβαλαν τις βάσεις για τα photomosaic, πέρασα στο δεύτερο μέρος. Και αυτό ήταν αφιερωμένο στην Τεχνολογία. Προσπάθησα να εξηγήσω το "πώς το κάνεις;", που είναι η πιο συχνή ερώτηση που μου γίνεται. Παρότι η απάντηση πιστεύω πως είναι απλά "με έρευνα, λογική και πάθος", είναι αλήθεια πως μια επίδειξη δημιουργίας μωσαϊκών με κάποιο λογισμικό βοηθάει στην κατανόηση της λογικής.
ΔΙάλλεξα να δείξω τη λογική με το Adobe Photoshop. Ο λόγος ήταν προφανής. Ο κόσμος γνωρίζει το Photoshop. Και έτσι θα κατανοούσε τις αρχές. Πέρασα ύστερα στα διάφορα άλλα πιο σύνθετα προγράμματα και εξήγησα το τι βρίσκεται πίσω από την υποδιαίρεση των ψηφίδων σε επιμέρους χρωματικές και τονικές ενότητες προς αντιστοίχιση.
Το 2gether1, το MetaPixel και το Studio Artist ήταν τα βασικά μου εργαλεία.

Λεπτομέρεια από δικό μου έργο με τίτλο "the eye circuit" στο περιβάλλον του Adobe Photoshop, Tsevis, 2001

Το τρίτο μέρος της παρουσίασης ήταν αφιερωμένο στη λογική. Προσπάθησα να παραθέσω μια σειρά αρχές. Τα δομικά στοιχεία (ψηφίδες, εικόνα, μωσαϊκό), τον τρόπο αλληλεπίδρασης των δομικών στοιχείων μεταξύ τους, την σημασία του χρόνου και της εμπειρίας στα Mozaix.



Σπουδή στην αρχιτεκτονική του pattern. Κάναβοι (grid) με βάση το εξάγωνο και τη σπείρα, Tsevis, 2006

Ένα μεγάλο μέρος της παρουσίασης κατέλαβε το Pattern και η θεωρία του. Η αρχιτεκτονική δομή των mozaix, η κλίση, κλίμακα, γωνία, συγκριτική θέση κλπ είναι εξαιρετικά παραμελλημένα από τους δημιουργούς μωσαϊκών και κυρίως από τους developer προγραμμάτων για αυτά. Οι νόμοι της συμμετρίας, η κληρονομιά από τα μαθηματικά, οι δυνατότητες οργάνωσης του χώρου με ρυθμικές τομές είναι αυτές που πιστεύω πως προσφέρουν ένα τεράστιο χώρο έρευνας και δημιουργίας.


Κάπου εκεί φυσικά εμπλέκεται και η ψευδαίσθησα και οι μελέτες της Gestalt (κι όχι μόνο) πάνω σε αυτή. Προσπάθησα λοιπόν να δείξω κάποια παραδείγματα χρήσης της περιφερειακής όρασης ή του φαινομένου Fraser-Wilcox.
Tο πιο σημαντικό κομμάτι όμως αυτής της ενότητας συνδεόταν με τον τίτλο της εισήγησης. Διότι τα μωσαϊκά ενσωματώνουν τόσο την ψηφιογραφική όσο και την διανισματική λογική. Με αυτά μπορούμε να επιχειρήσουμε ένα αέναο zoom in και zoom out στη φύση, την αντίληψη, την τέχνη και την επικοινωνία.


Ενσωμάτωση της έρευνας για την ψευδαίσθηση και ιδιαίτερα το φαινόμενο Fraser-Wilcox σε mozaix. Tsevis, 2006

Το τέταρτο μέρος ήταν φυσικά η κορύφωση. Πλέον έπρεπε να ξεπεράσουμε την απλή πρόσθεση και να προχωρήσουμε προς την αφαίρεση. Ή ακόμη καλύτερα να πάμε στο αξίωμα της Gestalt, πως "το σύνολο είναι πιο σημαντικό από το από άρθροισμα των μερών". Χρησιμοποίησα την μεταφορά της μουσικής και των συνθετητών (synthesizer) για την δυνατότητα που μας δίνουν να δημιουργήσουμε πρωτογενείς ήχους μέσα από παραμετροποίηση και στη συνέχεια να συνθέσουμε με αυτούς. Σε αυτό το σημείο παρουσίασα την δική μου επιλογή που είναι το Studio Artist του Joe Dalton. Ο John που ανέπτυξε ένα από τα πρώτα μουσικά synthesizer για το Mac στα 80s μετέφερε όλες τις αρχές και την κεφαλαιοποιημένη γνώση από την μουσική στα γραφικά. Το Studio Artist είναι ένα Graphic Synthesizer.


Αναφορά στo Synthetik Studio Artist, το graphic synthesizer του Joe Dalton, που αποτελεί την προσωπική μου επιλογή από τις προσφερόμενες λύσεις λογισμικού για μωσαϊκά και συνθετικές εικόνες. Φωτογραφία: Elena Stamovlassi, LNA

Με αυτό, όπως και με το MSG Evolver, το μικρό αδερφάκι του Studio Artist, για την ανάπτυξη plug-in, έδειξα στους συνέδρους πώς μπορούμε να προχωρήσουμε στην παραγωγή μωσαϊκών ταινιών. Είτε από στατικές εικόνες, είτε από άλλες ταινίες. Ταινίες στο τετράγωνο, μου αρέσει να τις λέω.



Πειραματικές ταινίες - ψηφιδωτά (videomozaix) δημιουργημένες από άλλες ταινίες. , Tsevis, 2007.
H ανάλυση είναι φυσικά πολύ χαμηλή, λόγω συμπίεσης που πραγματοποιεί το YouTube. Είναι δύσκολο να φανεί η λεπτομέρεια στις επιμέρους ταινίες - ψηφίδες. Σε κάθε περίπτωση όμως είναι ένα δείγμα.
Οι αρχικές ταινίες, όπως και τα clip που έχουν χρησιμοποιηθεί για τις ψηφίδες είναι copyright της Apple Inc.


Όμως - είτε με το Studio Artist, είτε με οποιοδήποτε άλλο λογισμικό ή hack - η προσπάθειά μας θα είναι να μπορούμε να διεκδικήσουμε τη δημιουργία "μελωδικών mozaix". Αν φυσικά έχουμε κάτι να πούμε. Αν έχουμε κάποια ιδέα. Αν βρούμε τον τρόπο να συνδέσουμε τα δομικά στοιχεία, την αρχιτεκτονική και την αντίληψη, ώστε να παράγουμε έκφραση και επικοινωνία. Ο χρόνος μας δεν έχει τόσο νόημα να αναλώνεται στο πώς θα φτιάξουμε κάτι, όσο στο τι θα δημιουργήσουμε. Και βέβαια στο γιατί!


Μωσαϊκό με τον Steve Jobs, δημιουργημένο με εκατοντάδες εικονίδια από προγράμματα, Tsevis, 2006


WiredGirl: Συνθετικό μωσαϊκό δημιουργημένο με καμπύλες που ακολουθούν τη φωτεινότητα και τον κορεσμό μιας εικόνας - πηγή (source image), Tsevis, 2006


Girl with Ombrella: Μωσαϊκό με κυκλικές ψηφίδες που βασίζονται σε μια παλέττα λιγοστών χρωμάτων. Ο συνδιασμών των χρωμάτων των ομόκεντρων κύκλων δημιουργεί νέες αποχρώσεις, Τsevis, 2007


Beach Girl: Μωσαϊκό με κυκλικές ψηφίδες. Tsevis, 2007

Η ερώτηση "Πώς" απαντάται εύκολα. Το "Τι και Γιατί" πολύ πιο δύσκολα. Έτσι προσπέρασα γρήγορα την εγωϊστική σκέψη του να δώσω οποιαδήποτε καλλιτεχνική συμβουλή στους συνέδρους. Σε προσωπικό επίπεδο και αντιγράφοντας μια φράση του Steve Jobs, που είχα δείξει προηγουμένως, ανέφερα πως το μόνο που θα συνιστούσα είναι η αγάπη σε αυτό που καθένας κάνει.
Η εισήγηση έκλεισε με τη φράση:
"Αποφάσισα να σας μιλήσω για κάτι που αγαπάω και θα θεωρήσω πετυχημένη την εισήγησή μου αν φεύγοντας αγαπάτε ακόμη περισσότερο τα Mozaix. Αυτό το αέναο ταξίδι στη φύση, την λογική και την επικοινωνία."



Κλείνοντας αυτή τη δημοσίευση θα ήθελα φυσικά να ευχαριστήσω για άλλη μια φορά τους διοργανωτές, τον Κλήμη Μαστορίδη και την ευγενική του ομάδα, αλλά και όλους τους συνέδρους που με τίμησαν με την παρουσία τους. Ελπίζω να ανταμώσουμε σύντομα σε νέες εκδηλώσεις, που να έχουν την ίδια και ακόμη μεγαλύτερη επιτυχία. Κυρίως όμως να είναι σχεδιασμένες με κύριο άξονα την ποιότητα και τη γνώση όπως το ICTVC.